In de afgelopen 10 jaar hebben de gemeentelijke archeologische kaarten een flinke ontwikkeling doorgemaakt. Er is veel meer relevante informatie én deze informatie kan beter en nauwkeuriger worden geanalyseerd. Hierdoor is het mogelijk scherpere verwachtingsmodellen te maken en deze per gebied of landschappelijke eenheid beter te verantwoorden. Vanuit het besef dat door de snelle veranderingen in de archeologische monumentenzorg en de invoering van de Omgevingswet de bestaande kaarten steeds minder voldoen, is in 2017 door een platform van zeven archeologische bedrijven, waaronder Vestigia, het initiatief genomen om te komen tot een toekomstgerichte richtlijn voor het opstellen van nieuwe kaarten. Dit heeft geresulteerd in de Handleiding Opstellen gemeentelijke Archeologische inventarisatiekaarten; Een normstellend kader, ondersteund door de Ministeries van VROM (Infrastructuur) en van OC&W, en inhoudelijk afgestemd met een brede groep van belangenorganisaties en overheden.

De gemeente Vlieland is één van de gemeenten voor wie Vestigia deze handleiding in de praktijk brengt. De komst van de Omgevingswet en het op te stellen Omgevingsplan is voor de gemeente Vlieland aanleiding om het cultuurhistorisch erfgoed een belangrijke plek te geven binnen het ruimtelijk beleid. Aangezien er nog geen gemeentedekkend overzicht is van de ondergrondse en bovengrondse erfgoedwaarden, is dit de eerste stap die Vestigia voor de gemeente uitvoert.

Door kaarten met de actuele informatie over uitgevoerde archeologische onderzoeken en reeds bekende archeologische waarden en vindplaatsen, het (paleo)landschap, de bodemopbouw en de verstoringen te stapelen, komen we tot een archeologische waarden- en verwachtingenkaart. Hierbij wordt speciale aandacht besteed aan de archeologie in en onder de waterbodems, WO2-/conflictarcheologie en het fysieke landschap als drager van de archeologie. Vervolgens wordt deze gestapelde kaart omgezet naar een archeologische beleidskaart, met beargumenteerde afwegingen en keuzes.

Gezien de grote cultuurhistorische waarde van het dorp is het oudste gedeelte van Oost-Vlieland in 1971 in het kader van de Monumentenwet aangewezen als Beschermd dorpsgezicht. Daarnaast kent het eiland ongeveer 40 rijksmonumenten. Naast deze reeds beschermde objecten, zijn door het rijk, de provincie Fryslân en een aantal erfgoedorganisaties (lokaal en regionaal) reeds diverse (stedenbouw)kundige en cultuurlandschappelijke objecten, structuren en gebieden en kunst in de openbare ruimte en immaterieel erfgoed geïnventariseerd en gewaardeerd. Vestigia brengt deze inventarisaties bij elkaar, zet ze op de kaart en maakt op basis van geconstateerde lacunes in de inventarisatie een bij het Vlieland’s karakter passend waarderingskader en een uitgewerkt beleidsvoorstel voor het bovengronds erfgoed van Vlieland.

De Nicolaaskerk op Vlieland. Foto: Vestigia 2022.